گاه پیش می‌‌آید که ما در گفتگوهای روزمره‌ی خود، دو اصطلاح بازار (Market) و صنعت (Industry) را به جای یکدیگر به‌کار می‌بریم.

اما وقتی قرار است از ارزش آفرینی، بازاریابی و استراتژی حرف بزنیم، مهم است که به تفاوت این دو اصطلاح توجه داشته باشیم و این دو واژه را با دقت و حساسیت بیشتری به‌کار بگیریم.

بسیاری از تصمیم‌های ضعیف و اشتباه مدیران در صنایع مختلف و نیز تحلیل‌های غیردقیقی که تحلیل‌گران ارائه می‌کنند،‌ ناشی از بی‌توجه به تفاوت این دو مفهوم است.

استفاده از الگوی عرضه و تقاضا

ساده‌ترین شیوه‌ای که می‌توانیم برای تفکیک صنعت و بازار در نظر بگیریم، استفاده از الگوی عرضه (Supply) و تقاضا (Demand) است.

به این معنا که در مورد هر کالا یا خدمت، می‌توان گفت صنعت، شامل همه‌ی فعالانِ سمتِ عرضهو بازار، برایند همه‌ی تقاضایی است که در یک زمینه‌ی مشخص وجود دارد.

تعریف بازار چیست؟

بازار، سمتِ تقاضای معادله‌ی اقتصاد است. این تقاضا را اغلب بر اساس یک محصول یا یک دسته محصول تعریف می‌کنند:

تعریف بازار

بازار شامل همه‌ی افراد، شرکت‌ها و بنگاه‌هایی است که به صورت بالقوه یا بالفعل، خریدار یک محصول مشخص هستند.

پس اگر شما یک کافی شاپ دارید و از بازارِ کافی‌شاپ حرف می‌زنید، منظورتان همه‌ی کسانی است که علاقه‌مند به خدمات کافی‌شاپ هستند و حاضرند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم برای آن پول پرداخت کنند.

به عنوان یک مثال، با توجه به انواع بازار در این‌جا می‌توانیم بازار یک کافی‌شاپ را به صورت زیر تعریف کنیم:

• بازار بالقوه: تمام کسانی که علاقه‌مند هستند از خدمات‌ کافی‌شاپ استفاده کنند.
• بازار آماده: کسانی که برای استفاده از خدمات کافی‌شاپ، بودجه‌ و منابع کافی هم در اختیار دارند (از جمله زمان، فاصله‌ی مناسب).
• بازار هدف: افرادی که در شعاع مشخصی از محل کافی‌شاپ شما زندگی می‌کنند یا در آن‌جا تردد دارند.
• بازار تحت نفوذ: کسانی که حداقل یک بار از خدمات کافی‌شاپ شما استفاده کرده‌اند.

تعریف صنعت چیست؟

صنعت، سمتِ عرضه‌ی معادله‌ی اقتصاد است. پس آن را می‌توان به صورت زیر تعریف کرد:

صنعت شامل مجموعه‌ای از بنگاه های اقتصادی است که نیازهای یک بازار مشخص را تأمین می‌کنند.

صنعت را می‌توان بر اساس محصول یا نیاز تعریف کرد.

با توجه به این توضیح، وقتی از صنعت کافی‌ شاپ صحبت می‌کنیم، منظورمان همه‌ی کسانی است که مانند شما خدمات کافی شاپ را عرضه و ارائه می‌کنند.

هم‌چنین وقتی از صنعت خودرو حرف می‌زنیم، منظورمان همه‌ی کسانی است که خودرو را تولید و عرضه می‌کنند. در مقابل، بازار خودرو را می‌توان به عنوان همه‌ی تقاضای موجود برای خودرو در نظر گرفت.

به شکل مشابه، وقتی از بازار خودروهای SUV حرف می‌زنیم، منظورمان وضعیت تقاضا برای خودروهای SUV است.

صنعت را چگونه تعریف کنیم؟

تعریف بازار، چندان دشوار و مبهم نیست.

وقتی از بازار خودروهای چینی صحبت می‌کنیم، همه کمابیش می‌دانیم از چه حرف می‌زنیم. هم‌چنین اصطلاح بازار فست‌فود برای اغلب ما، مشخص و شفاف است.

ولی تعریف صنعت می‌تواند تفسیرهای متعددی داشته باشد. مثلاً اگر شما کافی‌شاپ دارید، آیا باید فقط کافی‌شاپ‌های دیگر را در صنعت خود در نظر بگیرید؟ یا این‌که باید سینما و تئاتر را هم در همین صنعت در نظر بگیرید؟

آیا می‌توان گفت کدام نگرش درست و کدام نگرش نادرست است؟ قطعاً نه.

اما می‌توان بررسی کرد که کدام نگرش بیشتر و کدام نگرش کمتر مفید است.

شاید برای مدیران لایه‌های پایین‌تر، نگاه مبتنی بر محصول برای تعریف مرزهای صنعت کافی باشد. اما برای یک مدیر میانی، نگاه مبتنی بر فرایند یا تکنولوژی مناسب‌تر باشد.

هم‌چنین ممکن است یک مدیر ارشد، وقتی مرزهای صنعت خود را بر اساس نیاز ارضاء شده تعریف و تعیین می‌کند، بتواند نگاه کلان‌تری به آینده‌ی پیش روی خود داشته باشد.